قسمت چهارم: منابع فسفر و قابلیت دسترسی
منابع فسفر در جیره طیور شامل اقلام خوراکی (گیاهی یا حیوانی) و منابع معدنی هستند که زیست فراهمی متفاوتی دارند.
- منابع گیاهی
اقلام گیاهی موجود در جیره شامل دانه غلات، دانههای روغنی و محصولات جانبی آنها است. فیتات، ذخیره اصلی فسفر در بسیاری از بافتهای گیاهی است. از آن جایی که جیره جوجههای گوشتی به طور عمده از منابع گیاهی تشکیل شده است بیشتر فسفر موجود در این اقلام به شکل فسفر فیتاته هستند (Nelson, 1976). میزان فسفر فیتاته در اقلام خوراکی مشابه، ممکن است بسیار متنوع باشند. گزارش شده است که دامنه فسفر فیتاته در گندم 268/0-092/0 درصد ماده خشک است که به باروری خاک، رقم گیاه و مرحله بلوغ گیاه در زمان برداشت بستگی دارد (Barrier-Guillot et al., 1996).
زیست فراهمی فسفر فیتاته در جوجههای گوشتی از 0 تا 80 درصد (جدول 3) متغیر است که به جیره، سن پرنده و سازگاری متابولیکی بستگی دارد (Van der Klis and Versteegh, 1999). میزانی از فسفر فیتاته که توسط پرنده مورد استفاده قرار میگیرد بستگی به هیدرولیز فسفر فیتاته در دستگاه گوارش دارد. علاوه بر این زیست فراهمی فسفر فیتاته در اقلام مختلف خوراکی از 0 تا 60 درصد (Van der Klis and Versteegh, 1996، NRC, 1994) متغیر است در صورتی که زیست فراهمی فسفر کل در بین اقلام خوراکی تنوع قابل توجهی دارد (15 تا 75 درصد) (Li et al., 2015). عوامل زیادی چون فعالیت فیتاز اقلام خوراکی جیره، میزان الیاف، کلسیم، فسفر و ویتامین D3، سن و ژنوتیپ پرنده بر قابلیت استفاده از فسفر اثرگذار هستند.
جدول 3: فسفر کل، فسفر قابل ابقاء (درصد از فسفر کل)، فسفر غیرفیتاته، فسفر فیتاته، فسفر فیتاته (درصد از فسفر کل) و قابلیت هضم فسفر فیتاته در برخی اقلام خوراکی در جوجههای گوشتی سه هفته (2)
|
اقلام خوراکی |
فسفر کل (g/kg) |
فسفر قابل ابقاء (درصد از فسفر کل)* |
فسفر غیرفیتاته (g/kg) |
فسفر فیتاته (g/kg) |
فسفر فیتاته (درصد از فسفر کل) |
قابلیت هضم فسفر فیتاته (%)** |
|
لوبیا |
9/4 |
52 |
3/1 |
6/3 |
5/73 |
53 |
|
لوپین |
0/3 |
72 |
5/1 |
5/1 |
0/50 |
80 |
|
ذرت |
0/3 |
29 |
7/0 |
3/2 |
7/76 |
16 |
|
نخود |
1/4 |
41 |
5/1 |
6/2 |
4/63 |
23 |
|
منداب |
9/10 |
33 |
8/3 |
1/7 |
1/65 |
10 |
|
سبوس برنج |
2/17 |
16 |
1/3 |
1/14 |
0/82 |
2 |
|
لوبیای سویا (حرارت دیده) |
5/5 |
54 |
0/2 |
5/3 |
6/63 |
49 |
|
کنجاله سویا |
1/7 |
61 |
8/2 |
3/4 |
6/60 |
61 |
|
کنجاله آفتابگردان |
9/11 |
38 |
2/4 |
7/7 |
7/64 |
19 |
|
گندم |
4/3 |
48 |
9/0 |
5/2 |
5/73 |
46 |
|
زبره گندم |
8/10 |
36 |
8/2 |
0/8 |
1/74 |
26 |
|
Van der Klis and Versteegh, 1999 |
||||||
*اعداد در جوجههای گوشتی 10 روزه به بعد که جیره حاوی 8/1 گرم فسفر قابل ابقاء محاسبه شده و 0/5 گرم کلسیم در کیلوگرم داشته تعیین شده است. ابقاء فسفر در یک دوره سه روزه (21 تا 24 روز) که فسفر مصرفی و دفعی در فضولات به طور کمّی اندازهگیری شده است.
**قابلیت هضم فسفر فیتاته بدین شکل محاسبه شده است 100 × (AP/0.8–NPP)/PP
- منابع حیوانی
چندین ماده خوراکی با منشأ حیوانی (پودر ماهی، پودر گوشت، پودر گوشت و استخوان) به عنوان مکملهای پروتئینی در جیره طیور استفاده میشوند. از بین اینها پودر گوشت بسته به میزان استخوان موجود در آن منبع بالقوهای از فسفر است. پودر گوشت از فراوری ضایعات لاشه کشتارگاهها تهیه میشود. تنوع زیادی بین هر بسته تولیدی پودر گوشت وجود دارد که به ماده خام اولیه و شرایط فرآوری بستگی دارد (Skurray, 1974). اگر میزان خاکستر آن بالا باشد بدین معنی است که استخوان موجود در آن بالاست از اینرو به آن پودر گوشت و استخوان میگویند ولی زمانیکه خاکستر آن کم باشد به آن پودر گوشت اطلاق میشود. پودر گوشت و استخوان منبع متغیری از پروتئین است در حالیکه منبع بسیار خوبی از کلسیم، فسفر و دیگر منابع معدنی میباشد. از اینرو به طور معمول به عنوان مکمل فسفر در جیره طیور به کار میرود (Waldroup, 1999). گزارشات کمی در مورد میزان AP در مواد خوراکی با منشأ حیوانی وجود دارد. در جدول 4 میزان RP مواد حیوانی آورده شده است.
جدول 4: فسفر کل و فسفر قابل ابقاء (درصد از فسفر کل در برخی اقلام خوراکی با منشأ حیوانی در جوجههای گوشتی سه هفته
|
مواد خوراکی با منشأ حیوانی |
فسفر کل (g/kg) |
فسفر قابل ابقاء (درصد از فسفر کل)* |
|
پودر استخوان |
76 |
59 |
|
پودر ماهی |
22 |
74 |
|
پودر گوشت |
29 |
65 |
|
پودر گوشت و استخوان |
60 |
66 |
|
Van der Klis and Versteegh, 1999 |
||
*اعداد در جوجههای گوشتی 10 روزه به بعد که جیره حاوی 8/1 گرم فسفر قابل ابقاء محاسبه شده و 0/5 گرم کلسیم در کیلوگرم داشته تعیین شده است. ابقاء فسفر در یک دوره سه روزه (21 تا 24 روز) که فسفر مصرفی و دفعی در فضولات به طور کمّی اندازهگیری شده است.
- منابع معدنی فسفر
منابع معدنی فسفر به طور معمول از سنگهای فسفات استخراج میشوند. این منابع با روشهای شیمیایی فرآوری شده سپس مورد استفاده قرار گیرد و به صورت خام و فرآوری نشده در جیره دام و طیور استفاده نمیشود. سنگهای فسفات به اشکال مختلف اورتوفسفات شامل مونوکلسیم فسفات، دیکلسیم فسفات، مونودیکلسیم فسفات، سنگ فسفات بدون فلوئور و مونوسدیم فسفات تغییر پیدا میکنند (Payne, 2005). در جدول 5 برخی از منابع معدنی مرسوم و ترکیب فسفر مرتبط با آنها و میزان ابقاء آنها ارائه شده است.
جدول 5: فسفاتهای معدنی خوراک و میزان فسفر کل و فسفر قابل ابقاء مرتبط با آنها
|
منابع معدنی فسفر |
فسفر کل (g/kg) |
فسفر قابل ابقاء (درصد از فسفر کل)* |
منبع |
|
کلسیم سدیم فسفات |
180 |
59 |
(Van der Klis and Versteegh, 1999)* |
|
دیکلسیم فسفات |
183 |
83 |
(Coon et al., 2007)1، 2 |
|
دیکلسیم فسفات (بدون آب) |
197 |
55 |
(Van der Klis and Versteegh, 1999)* |
|
دیکلسیم فسفات (آبدار) |
181 |
77 |
(Van der Klis and Versteegh, 1999)* |
|
مونوکلسیم فسفات |
226 |
84 |
(Van der Klis and Versteegh, 1999)* |
|
مونودیکلسیم فسفات (آبدار) |
213 |
76 |
(Van der Klis and Versteegh, 1999)* |
|
مونودیکلسیم فسفات |
203 |
77 |
(Leske and Coon, 2002)1 |
|
مونودیکلسیم فسفات |
200 |
80 |
(Leske and Coon, 2002)1 |
|
مونودیکلسیم فسفات |
216 |
81 |
(Leske and Coon, 2002)1 |
|
مونوسدیم فسفات |
224 |
92 |
(Van der Klis and Versteegh, 1999)* |
|
فسفات بدون فلوئور |
182 |
86 |
(Coon et al., 2007)1، 2 |
|
فسفات بدون فلوئور |
179 |
76 |
(Coon et al., 2007)1، 2 |
*اعداد در جوجههای گوشتی 10 روزه به بعد که جیره حاوی 8/1 گرم فسفر قابل ابقاء محاسبه شده و 0/5 گرم کلسیم در کیلوگرم داشته تعیین شده است. ابقاء فسفر در یک دوره سه روزه (21 تا 24 روز) که فسفر مصرفی و دفعی در فضولات به طور کمّی اندازهگیری شده است.
1 قابلیت استفاده ظاهری فسفر از منابع معدنی بوسیله جوجههای گوشتی تحت شرایط کمبود اندازهگیری شده است.
1، 2 فسفر قابل ابقاء بوسیله پاسخ شیب خط شکسته تعیین شده است.
فسفر باید به شکل فسفات باشد تا بتواند توسط پرنده جذب بدن شود. فرآوری نامناسب و دمای بالا اثر منفی بر زیست فراهمی کلسیم فسفاتها دارد. زمانی که فسفاتها حرارت میبینند مجموعههای پیرو- و متا- تشکیل میدهند که موجب افت شدید زیست فراهمی منابع معدنی میشوند. قابلیت دسترسی منابع فسفر معدنی به طور اساسی بوسیله فرآیند آبپوشی[1] تحت تأثیر قرار میگیرد به نحوی که منابع آبدار فسفات زیست فراهمی بیشتری نسبت به منابع بدون آب دارند. فسفاتهای خوراک با اندازه ذرات بزرگتر زیست فراهمی بیشتری دارند. این نوع فسفاتها مدت زمان بیشتری در سنگدان باقی میمانند و بیشتر مورد هضم قرار میگیرند (Lima et al., 1997).
References
Barrier-Guillot, B.; Casado, P.; Maupetit, P.; Jondreville, C.; Gatel, F. Wheat phosphorus availability: 1-In vitro study; Factors affecting endogenous phytasic activity and phytic phosphorus content. J. Sci. Food Agric. 1996, 70, 62–68.
Coon, C.N.; Seo, S.; Manangi, M.K. The determination of retainable phosphorus, relative biological availability, and relative biological value of phosphorus sources for broiler. Poult. Sci. 2007, 86, 857–868.
Leske, K.; Coon, C.N. The development of feedstuff retainable phosphorus values for broilers. Poult. Sci. 2002, 81, 1681–1693.
Li, X.; Zhang, D.; Bryden, W.L. University of Queensland: Gatton, Australia Unpublished Work. , 2015. University of Queensland: Gatton, Australia Unpublished Work. , 2015. University of Queensland: Gatton, Australia Unpublished Work. , 2015.
Lima, F.R.; Mendonca, C.X., Jr.; Alvarez, J.C.; Garzillo, J.M.F.; Ghion, E.; Leal, P.M. Biological evaluations of commercial dicalcium phosphates as sources of available phosphorus for broiler chicks. Poult. Sci. 1997, 76, 1707–1713.
Nelson, T.S. The hydrolysis of phytate phosphorus by chicks and laying hens. Poult. Sci. 1976, 55, 2262–2264.
NRC. Nutrient Requirements of Poultry, 9th ed.; National Academy Press: Washington, DC, USA, 1994.
Payne, S.G. The Phosphorus Availability of Feed Phosphates in Broilers. MS Thesis, University of Stellenbosh, Stellenbosh, South Africa, 2005.
Skurray, G.R. The nutritional evaluation of meat meals for poultry. World’s Poult. Sci. J. 1974, 30, 129–136.
Van der Klis, J.D.; Versteegh, H.A.J. Phosphorus nutrition in broilers. In Recent Advances in Animal Nutrition; Garnsworty, P.C., Wiseman, J., Haresign, W., Eds.; Nottingham University press: Nottingham, UK, 1996; pp. 71–83.
Van der Klis, J.D.; Versteegh, H.A.J. Phosphorus nutrition of poultry. In Recent Developments in Poultry Nutrition 2; Garnsworthy, P.C., Wiseman, J., Eds.; Nottingham University Press: Nottingham, UK, 1999; pp. 309–320.
Waldroup, P.W. Nutritional approaches to reducing phosphorus excretion by poultry. Poult. Sci. 1999, 78, 683–691. [CrossRef] [PubMed]
[1] . hydration